HOÀNG ĐẢN

Đại Cương

Hoàng đản là một chứng bệnh mà triệu chứng chủ yếu là da vàng, nước tiểu vàng đậm. Từ xa xưa, sách y học cổ truyền đã nhận thức về chứng bệnh này.

Theo y học hiện đại, các bệnh có vàng da. mắt như viêm gan virus, xơ gan, bệnh xoắn khuẩn (Leptospira), viêm túi mật... đều có thể biện chứng luận trị theo chứng hoàng đản.

Chẩn Đoán

+ Chủ yếu dựa trên mặt, mắt, cơ thể, móng tay chân, răng đều vàng. Nước tiểu thường vàng đậm.

+ Về mầu sắc:

. Dương hoàng thì mầu vàng tươi như mầu quả quít chín hoặc như mầu vị thuốc Hoàng bá. Âm hoàng mầu vàng tối như mầu ám khói.

Biện Chứng Luận Trị

Biện chứng chứng hoàng đản chủ yếu phân làm 2 loại: Dương hoàng và âm hoàng.

Dương hoàng thường thời gian mắc bệnh ngắn, cơ thể khỏe, sắc da vàng tươi, thuộc nhiệt chứng, thực chứng.

Âm hoàng thường thời gian mắc bệnh dài, người yếu. sắc da vàng tối (vàng sạm) thuộc hàn chứng, hư chứng.

Nhưng dương hoàng và âm hoàng đều có thể chuyển hóa. Chứng dương hoàng mà trị không khỏi, bệnh kéo dài cũng chuyển thành âm hoàng. Chứng âm hoàng nhưng do cảm nhiễm thời tà trở lại, thấp nhiệt uất trệ gây can đởm, mạch lạc không thông lợi mà mật tràn ra phát sinh triệu chứng của dương hoàng. Bệnh chứng có thể lẫn lộn: trong hư có thực, khi biện chứng cần chú ý.

Dương hoàng

Thấp nhiệt:

Triệu chứng: Sắc da vàng tươi, người nóng sốt, phiền khát, ngực tức, bụng đầy, ăn kém, nước tiểu vàng đậm.

Phép trị: Chung là thanh nhiệt, lợi thấp. Có thể chia 2 thể khác nhau:

Thấp Thắng:

Triệu chứng: Sốt không cao hoặc không sốt, miệng nhạt, không khát, đầu nặng, ngực nặng, tiểu ít, tiêu lỏng, thân lưỡi bệu, rêu dày, mạch Hoãn.

Điều trị: Lợi thấp làm chính, kèm thanh nhiệt. Dùng Nhân Trần Ngũ Linh Tán gia giảm

Trong bài, Bạch linh, Trư linh, Trạch tả có vị ngọt, nhạt để thấm thấp

Bạch truật kiện tỳ, trừ thấp.

Nhân trần thanh nhiệt lợi thấp, làm cho bớt vàng da.

Nhiệt thắng:

Triệu chứng: Sốt, bứt rứt, khát nước, tiểu tiện ít, nước tiểu vàng đậm, táo bón, lưỡi đỏ, rêu vàng, mạch Sác.

Điều trị: Thanh lợi thấp nhiệt. Dùng bài Nhân Trần Cao Thang gia giảm.

Sắc nước chia 3 lần uống/ ngày

Nhiệt độc thịnh (Cấp Hoàng):

Triệu chứng: Phát bệnh đột ngột, toàn thân vàng tươi, sốt cao, khát nước, bụng ngực đầy tức, hôn mê nói sảng, tiêu có máu hoặc chảy máu mũi hoặc ban chẩn đỏ, lưỡi đỏ, rêu vàng khô, mạch Huyền, Sác hoặc Tế Sác.

Điều trị: Thanh nhiệt, giải độc, lương huyết, tư âm.

Phương thuốc: Dùng bài: Tê Giác Tán gia vị.

Âm hoàng

Hàn thấp (Tỳ Dương Hư):

Triệu chứng: Sắc da vàng tối, ăn ít, bụng đầy hoặc có cổ trướng, sợ lạnh, tiêu lỏng, mệt mỏi, lưỡi nhạt, rêu dày, mạch Nhu, Hoãn.

Điều trị: Kiện tỳ hòa vị, ôn hóa hàn thấp. Phương thuốc: Dùng bài Nhân Trần Truật Phụ Thang gia vị.

Khí huyết hư:

Triệu chứng: Sắc da vàng, mệt mỏi, da không tươi nhuận, hoa mắt, chóng mặt, hồi hộp, mất ngủ, tiêu lỏng, chất lưỡi nhợt, rêu mỏng, mạch Tế Nhược.

Điều trị: Bổ dưỡng khí huyết. Dùng bài Bát Trân Thang gia giảm.