SÂU QUẢNG - LIÊM SANG

Đại cương

Thường phát ở bên ngoài ba đường kinh âm và phía trong bắp đùi, vỡ ra gây lở loét khó lành miệng. Vị trí phát bệnh thường ở bắp chân, trên mắt cá

Tuỳ theo vị trí tổn thương mà được gọi bằng nhiều tên khác nhau: Quần Biên Sang (Skirt edge sore), Khố Khẩu Độc (Trouser leg toxin), Khố Khẩu Sang, Quần Phong, Mạn Tính Hạ Chi Hội Dương. Tục gọi là Lão Lạn Cước (Old ulcerative foot).

Dân gian quen gọi là Sâu Quảng.

Nguyên Nhân

. Do đi lại nhiều, đứng lâu, vác nặng khiến cho khí huyết bị tổn thương, trung khí bị hạ hãm, mạch lạc ở hạ chi mất dinh dưỡng, khí huyết vận hành không thông, thấp tà dồn xuống dưới làm cho khí huyết bị ứ trệ, cơ nhục mất dinh dưỡng khiến cho da chân bị tổn thương gây nên lở loét.

. Do Phong Nhiệt Thấp Độc: Ăn uống nhiều thức ăn cay nóng, béo, ngọt, Tỳ Vị không vận hoá được, thấp nhiệt sinh ra ở bên trong, lại kèm cảm phong nhiệt, hai thứ cùng kết lại, tà lâu ngày hoá thành độc, độc tụ lại ở gân cơ gây nên bệnh.

. Do Can Thận Hư Tổn: Can Thận âm hư, tinh huyết bất túc, độc tà ứ lại khó tiêu, khí huyết không được nuôi dưỡng, lạc mạch không thông lâu ngày gây nên bệnh.

Sách ‘Ngoại Khoa Lý Lệ’ viết: “Vùng hạ bộ có nhọt, thuộc về thấp nhiệt chứ không phải do Tỳ Thận hư yếu gây nên”.

Điều trị

Phong nhiệt thấp độc:

Triệu chứng: Bệnh phát chủ yếu ở bắp chân, một thời gian ngắn thì lở loét, chung quanh sưng đỏ, đau, thịt mầu đỏ tím, lưỡi đỏ sẫm, rêu lưỡi trắng hoặc vàng, mạch Trầm Huyền hoặc Sác.

Điều trị: Khứ phong, thắng thấp, giải độc, thông lạc.

Phương thuốc: Dùng bài Tứ Sinh Hoàn gia giảm:

Liêm sang phong nhiệt thấp độc		Địa long	12	Cươngtằm	12	Bạch Phụ tử	6
Thảo ô	6	Phục linh		Mộc qua	15	Đan sâm	15
Ý dĩ	15	Nhẫn đông đằng	30	Xích tiểu đậu	30

Sắc uống (Bì Phu Bệnh Trung Y Chẩn Liệu Học).

Hàn thấp ngừng trệ:

Triệu chứng: Da vùng bệnh sưng trướng, lạnh, thịt bị thối rữa chảy nước, da không tươi, nước và mủ chảy ra, khi khô miệng nhọt mầu đỏ tối hoặc xanh tím, lưỡi đỏ nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch Trầm Tế không lực.

Điều trị: Ôn hoá hàn thấp, hoạt huyết thông lạc.

Phương thuốc: Dùng bài Quế Chi Gia Đương Quy Thang gia giảm:

		Qui đầu	15	Hoàng kỳ	10	Đan sâm	10
Xích thược	10	Phòng kỉ	10	Thổ phục linh	30	Táo	6
Trích thảo	6

Sắc uống (Bì Phu Bệnh Trung Y Chẩn Liệu Học).

Can thận hư tổn:

Triệu chứng: Nhọt chủ yếu ở phía trong đùi, bệnh thường kéo dài, bề mặt mụn đen, vữa nát, thịt chỗ đó lõm vào, chảy nước mủ, vùng da chỗ đó bị tê, lưỡi đỏ nhạt, rêu lưỡi hơi trắng, mạch Trầm Trì.

Điều trị: Dưỡng Can, bổ Thận, thông lạc, liễm sang.

Phương thuốc: Dùng bài Kim Quỹ Thận khí Hoàn gia giảm:

		Sinh địa	10	Sơn thù	10	Đan bì	10
Phục linh	10	Lộc giác	10	Sinh Hoàng kỳ	12	Hoài sơn	Ý dĩ
Xích tiểu chi	30	Ngưu tất	6	Thanh bì	6	Ty qua lạc	6
Nhục quế	3

Sắc uống (Bì Phu Bệnh Trung Y Chẩn Liệu Học).

Thấp nhiệt hạ trú:

Triệu chứng: Vết loét nhiều mủ, hôi thối, da vùng loét nóng đỏ, nổi mụn nước, ngứa, rêu lưỡi vàng, bệu, mạch Hoạt Sác.

Điều trị: Thanh nhiệt, lợi thấp, hoà vinh, tiêu thủng.

Phương thuốc: Dùng bài Tứ Diệu Dũng An Thang gia vị

		Ngân hoa	30	Huyền sâm	15	Qui đầu	15
Xích thược	15	Ngưu tất	15	Xương truật	15	Phòng kỉ	10
Tủ thảo	10	Cam thảo	10	Hồng hoa	6	Mộc hương	6

Sắc uống ấm (Trung Y Ngoại Khoa Học).

Thấp trở huyết ứ:

Triệu chứng: Lở loét, thịt bên trong mầu xám tối, máu và mủ nước rỉ ra, chung quanh vết loét mầu tím, ấn vào thì mầu nhạt đi hoặc kèm có khối u, nốt ban đỏ tím, lưỡi tím tối, rêu lưỡi trắng bệu, mạch Trầm Tế hoặc Sáp.

Điều trị: Hoạt huyết, hoá ứ, lợi thấp, thông lạc.

Phương thuốc: Dùng bài Hoạt Huyết Thông Mạch Ẩm gia giảm

		Đan sâm	30	Nhẫ đông đằng	20	Thổ phục linh	20
Ý dĩ	20	Xích thược	15	Qui đầu	15	Xuyên khung	15
Hoàng bá	15	Ngưu tất	12	Địa long	12	Đào nhân	10
Xương truật	12	Cam thảo	5

. Sắc uống ấm (Trung Y Ngoại Khoa Học).

+ Trung Khí Hạ Hãm:

Triệu chứng: Lở loét lâu ngày không khỏi, bề mặt vết loét mầu trắng tro, nước mủ trắng nhạt, vết loét nhẹ vào buổi sáng, nặng vào buổi chiều, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch Tế.

Điều trị: Bổ trung ích khí, hoà vinh, tiêu thủng.

Phương thuốc: Dùng bài Bổ Trung Ích Khí Thang gia giảm

		Hoàng kỳ	30	Đẳng sâm	15	Nhẫn đông đằng	15
Trạch lan	15	Xích thược	15	Qui đầu	15	Trần bì	10
Thăng ma	10	Sài hồ	10	Bạch truật	10	Cam thảo	6

Sắc uống (Trung Y Ngoại Khoa Học).

Thuốc Rửa

		Mã xỉ hiện	60	Hoàng bá	20	Đại thanh diệp	30
Bạch chỉ	15	Xuyên khung	15	Tang phiêu tiêu	15

Hoặc dùng Cửu lý minh, Khổ sâm đều 30g, Ngũ bội tử 10g. Sắc lấy nước rửa vết thương, ngày 2~3 lần (Bì Phu Bệnh Trung Y Chẩn Liệu Học).

Thuốc Đắp

+ Mã xỉ hiện, giã nát, ép lấy nước uống, bã dùng để đắp (Bì Phu Bệnh Trung Y Chẩn Liệu Học).

+ Giai đoạn mới phát bệnh

Phương thuốc: Dùng Hoàng Bá Tán

		Hoàng bá	30	Hoàng liên	6	Lê hội	6
Xương truật	10	Hoạt thạch	10	Tùng hương	12	Băng phiến	0.6

Tán nhuyễn, rắc vào vết thương, rồi dùng gạc băng lại.

Nếu có mủ nước chảy ra,

**************************************