Tắc mật

Chế độ ăn uống kiêng kị cho bệnh sỏi mật

Không còn lo lắng vì bệnh sỏi thận

Đại cương

Vài trò của mật là gì?

Mật được sinh ra từ tế bào gan, mật  chứa cholesterol, muối mật, sắc tố mật (bilirubin)… và có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa chất béo. Một nửa lượng mật tạo ra được bài tiết thẳng xuống ruột thông qua hệ thống ống dẫn. Nửa còn lại sẽ được cô đặc lại và dự trữ ở túi mật để sử dụng khi cần (khi chúng ta ăn, thức ăn sẽ kích thích túi mật co bóp và phóng thích chúng).

Tắc mật là gì?

Tắc mật là tình trạng tắc nghẽn đường bài xuất mật ở trong hay ngoài gan làm mật ngấm vào máu, gây vàng da và niêm mạc. Người bị tắc mật sẽ khiến vi khuẩn sẽ phát triển trong đường mật gây nhiễm khuẩn đường mật. Tắc mật nặng có thể gây các biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe như rối loạn chức năng gan, suy thận, rối loạn đông máu, suy giảm chức năng hệ tim mạch, suy dinh dưỡng, nhiễm trùng máu,…thậm chí có thể dẫn tới tử vong.

Nguyên nhân tắc mật

Tắc mật thường do một số nguyên nhân chính như:

Sỏi đường mật.

U đầu tuỵ.

U vùng bóng Vater.

Ung thư đường mật (hay gặp u vùng rốn gan, còn gọi là u Klatskin).

Nguyên nhân khác gây tắc mật:

Giun chui ống mật, biến chứng gây chít hẹp hay tắc đường mật sau phẫu thuật cắt túi mật, sau cắt đoạn dạ dày…

Triệu chứng lâm sàng

Sốt:

Sốt cao từ 38-39 độ có thể kèm theo đau bụng hoặc sốt xảy ra sau cơn đau

Đau bụng:

Thường đau ở vùng gan, một số trường hợp đau lưng bên phải hoặc đau vùng thượng vị. Còn tùy thuộc vào nguyên nhân tắc mật mà vị trí đau có thể thay đổi và mức độ đau cũng khác nhau. Nếu tắc mật do sỏi mật có thể gây cơn đau dữ dội. Cơn đau quặn gan: đau ở vùng gan lan lên vai và sau lưng  - Gặp ở trường hợp bệnh nhân bị tắc mật do giun chui ống mật. Hoặc tắc mật do có u bón Vater hoặc ung thư có thể có hiện tượng đau âm ỉ, đau tức vùng hạ sườn phải hoặc vùng phí trên rốn.

Vàng da:

Có thể vàng nhẹ ở củng mạc mắt đến vàng da đậm hoặc da sạm lại. Tình trạng ứ mật càng kéo dài thì da càng sạm hoặc có những chấm sắc tố. Nguyên nhân là do ứ mật làm gián đoạn quá trình chuyển hóa bilirubin (sắc tố mật), làm nồng độ bilirubin huyết tương tăng cao.

Ngứa:

Do nồng độ acid mật trong máu tăng cao, gây kích thích các dây thần kinh dưới da. Biểu hiện ngứa không nói lên mức độ tắc mật. Ngứa thường gia tăng vào ban đêm khiến bệnh nhân mất ngủ hoặc nặng hơn khi thời tiết nóng.

Nước tiểu sẫm màu:

Tùy vào mức độ ứ mật mà nước tiểu sậm màu ít hay nhiều, có thể vàng đậm như nước chè hay đỏ sậm như nước vối. Triệu chứng này thường xuất hiện khi có vàng da, nguyên nhân do có bilirubin trong nước tiểu.

Phân màu đất sét:

Bilirubin là sắc tố mật chính trong thành phần dịch mật làm phân có màu vàng. Khi dòng chảy của mật xuống ruột bị cản trở, lượng sắc tố mật có trong phân sẽ bị giảm sút. Phân trở nên nhạt màu và có màu đất sét.

Người mệt mỏi, ăn uống kém, mất ngủ, sợ mỡ.

Bệnh nhân bị tắc mật thường có biểu hiện người mệt mỏi, sức khỏe kém, ăn uống không tiêu, nhìn thấy đồ ăn nhiều dầu mỡ có cảm giác sợ hãi.

Chẩn đoán

Thăm khám lâm sàng

Kiểm tra mạch thấy mạch chậm nếu đã có nhiễm khuẩn.

Kiểm tra thực thể có thể thấy gan to, lách to hơn bình thường.

Trường hợp nghi ngờ tắc mật bác sĩ sẽ cho tiến hàng kiểm tra

Các xét nghiệm cận lâm sàng

Xét nghiệm máu:

Khi có tắc mật lượng bilirubin trong máu tăng, ngấm vào các mô mỡ, da, gây vàng da, trong tắc mật tăng bilirubin trực tiếp. Bilirubin máu bình thường: 10 mg/l hay 17 mmol/l

Phosphatase kiềm là 1 loại men được bài tiết theo dịch mật, khi có tắc mật men này tăng sớm và có giá trị đặc biệt để chẩn đoán tắc mật. Bình thường khoảng 10 đơn vị King – Amstrong.

Kiểm tra chức năng gan

Chụp X quang

Siêu âm gan mật:

Chụp CT scanner:

Chụp cộng hưởng từ:

Điều trị

Tắc nghẽn mật điều trị càng sớm càng tốt để tránh những biến chứng nguy hiểm. Tùy thuộc vào mỗi nguyên nhân gây bệnh mà phương pháp điều trị sẽ khác nhau.

- Với tắc nghẽn do sỏi và có tình trạng viêm, đầu tiên bác sĩ sẽ cho bạn dùng kháng sinh để giảm viêm. Sau đó tiến hành phẫu thuật nội soi để lấy sỏi hoặc cắt bỏ túi mật.

- Nếu đường mật bị hẹp do sẹo hoặc dị dạng bẩm sinh, có thể đặt stent để khơi thông đường mật.

- Nếu xơ gan ứ mật tiên phát hoặc viêm xơ đường mật tiến triển gây xơ gan nặng, thì phẫu thuật ghép gan có thể là cần thiết cho sự sống còn của bệnh nhân.

- Trong trường hợp ung thư đầu tụy, ung thư đường mật thì việc phẫu thuật loại bỏ khối u và xạ trị có thể giúp người bệnh cảm thấy tốt hơn.

Bài thuốc đông y chữa tắc mật

Điều trị: Theo Trung Quốc danh phương toàn tâp dùng bài: "Nhân trần ngũ linh tán" (kim quỷ yếu lược)

Nhân trần ngũ linh tán		Nhân trần hoa mạt	10	Ngũ linh tán	5

Ngày uống 9 gam ngày uống 3 lần trước bữa ăn

Tác dụng. thanh nhiệt lợi thấp thoái hoàng.

Cách phòng tránh tắc mật

Để phòng bệnh tắc mật Phòng khám Đông y Nguyễn Hữu Toàn khuyên các bạn nên xây dựng cho mình một chế độ ăn uống khoa học, tập luyện hợp lý. Nên giảm lượng chất béo bão hòa và mỡ động vật đưa vào cơ thể. Nên cung cấp lượng chất béo cho cơ thể tử dầu olive và dầu cá giúp giảm lượng cholesterol trong mật.

Nên ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi, đây là những thành phần giàu chất xơ giúp giảm nguy cơ bị sỏi mật.

Hạn chế ăn các loại thực phẩm giàu đường, vì tiêu thụ nhiều đường là một trong những nguyên nhân gây sỏi mật.

Nên ăn chín, uống sôi, hạn chế ăn gỏi, ăn các đồ chưa chín kỹ, nên tẩy giun 6 tháng 1 lần theo định kỳ để hạn chế nhiễm ký sinh trùng, giun, sán... vì đây cũng là một trong những nguyên nhân gây tình trạng tắc mật

Nên tập thể dục thường xuyên, mỗi ngày tập 30 phút.

Uống đủ lượng nước cần thiết 1.5 -2lit nước/1 ngày.

Theo thaythuoccuaban.com tổng hợp

 

*****************************************